Walenty Roździeński Brusek lub Brusiek

Walenty Roździeński Brusek lub Brusiek
Walenty Roździeński (ur. ok. 1560 w miejscowości Roździeń, dziś Katowice Szopienice-Burowiec; zm. 1622 (?) tamże) - śląski hutnik, właściciel kuźni, zarządca hut, poeta epoki baroku.
Pochodził z rodziny o wielopokoleniowych tradycjach hutniczych. Pierwotne jego nazwisko brzmiało Brusek lub Brusiek - ojciec jego nazywał się Jakub Brusek (od nazwy miejscowości Brusiek k/Koszęcina), lecz syn przejął nazwisko nie po ojcu, lecz od nazwy odziedziczonej kuźnicy w Roździeniu (było to wówczas powszechną praktyką na hutniczym Śląsku). Sam Roździeński znany jest przede wszystkim jako autor wierszowanego poematu Officina ferraria, abo huta i warstat z kuźniami szlachetnego dzieła żelaznego, utworu opisującego stan ówczesnego górnictwa i hutnictwa. Powstał on podczas pobytu mistrza na dworze koszęcińskiego pana Andrzeja Kochcickiego, gdzie zajmował się on zarządzaniem jego hutami. To pierwszy tego typu utwór w języku polskim, bardzo niezwykły w swej koncepcji - łączy praktyczne i rzeczowe informacje z zasadami poetyki i wersyfikacji. Autor opisuje w nim historię obróbki żelaza oraz życie i pracę śląskich górników, hutników i kowali, którą znał z własnego doświadczenia. Dodatkowo, będąc gorliwym ewangelikiem Roździeński wprowadził do swego utworu liczne cytaty i komentarze biblijne, oparte na ewangelickiej postylli górniczej z 1562 roku pt. "Sarepta", której autorem był ksiądz Jan Mathesius, przyjaciel Marcina Lutra.
Dzieło Roździeńskiego zostało po jego śmierci całkowicie zapomniane, dopiero w 1929, po ponad 300 latach, zupełnie przypadkowo odnaleziono w Gnieźnie jedyny jego zachowany egzemplarz (wydrukowany w 1612). Odkrycie to spotkało się z dużym zainteresowaniem literaturoznawców. Zawiera bowiem informacje z wielu dziedzin ówczesnej nauki, uzupełnia współczesną wiedzę o epoce w zakresie socjologii, językoznawstwa, geografii, literaturoznawstwa i in., a także wskazuje na kulturową jedność XVII-wiecznego Śląska z ziemiami Królestwa Polskiego. Świadczy to również pozytywnie o samym Roździeńskim, który jako prosty zarządca kuźni wykazał się wyjątkową erudycją. W ostatnich latach Oficina ferraria... została wznowiona w druku i jest sprzedawana jako ciekawostka bibliofilska.
Roździeński w 1595 wszedł w konflikt majątkowy o kuźnię z dziedziczką Mysłowic Katarzyną Salamon, z którą przegrał sprawę sądową. Został skazany na więzienie, ale od wyroku uchronił go Andrzej Kochcicki, pan na Koszęcinie, właściciel hut, którymi zarządzał do tej pory Roździeński. Kochcicki roztoczył nad nim opieką i mecenat, dzięki czemu Roździeński mógł tworzyć i wydać Officina ferraria... w Krakowie w 1612. Przez kilka lat przebywał w Rzeczypospolitej, po śmierci swojej antagonistki w 1614 powrócił na Śląsk, gdzie wspólnie ze swym bratem dalej prowadził kuźnicę. Data śmierci (podobnie jak urodzin) Roździeńskiego jest niepewna - niektóre źródła podają rok 1622, inne ok. 1642.