Stanisław Ligoń, znany pod pseudonimem Karlik z Kocyndra (ur. 27 lipca 1879 w Królewskiej Hucie, zm. 17 marca 1954 w Katowicach) – śląski pisarz, malarz, ilustrator, działacz kulturalny i narodowy, reżyser, aktor. Potomek rodu Ligoniów, którego protoplastą był poeta śląski Juliusz Ligoń.
Był synem maszynisty kopalnianego, działacza i poety - Jana Ligonia i Reginy z Podstawów, a wnukiem kowala-poety Juliusza Ligonia. Ojciec i dziadek Stanisława Ligonia dobrze zapisali się w historii Śląska pracą literacką i rozwojem patriotycznych tradycji.
Po ukończeniu szkoły podstawowej, pracował jako goniec w księgarni, a następnie w zakładzie malarskim. W późniejszym okresie uczęszczał do krakowskiej szkoły artystyczno-przemysłowej, a w roku 1900 rozpoczął studia malarskie w Berlinie, połączone z pracą kulturalno-społeczną wśród Polonii. Po powrocie na Śląsk zaczął pracować jako malarz-ilustrator. Zbliżył się do ruchu teatrów amatorskich. Reżyserował, grał, projektował dekoracje, organizował wieczory artystyczne. W 1911 roku przeniósł się do Krakowa na dalsze studia na Akademii Sztuk Pięknych.
W latach 1914-1917 Stanisław Ligoń przebywał w Truskolasach. Namalował polichromię w Kościele św. Mikołaja. Założył także polską szkołę, w której nauczał razem z żoną. W 1917 roku został wcielony do niemieckiego wojska i skierowany do Flandrii.
Po wojnie pisał i rysował w polityczno-satyrycznym piśmie Kocynder, używając pseudonimu Karlik. W 1921 roku działał w Polskim Komisariacie Plebiscytowym w Bytomiu. Po podziale Śląska Ligoń przeniósł się do Katowic i w latach 1923-1928 był nauczycielem rysunku w gimnazjum im. Adama Mickiewicza. Jednocześnie współpracował jako scenograf z Teatrem w Katowicach i w tym okresie napisał głośne widowisko regionalne Wesele na Górnym Śląsku. Jako kierownik Związku Śląskich Teatrów Ludowych zorganizował wojewódzką kostiumernię i bibliotekę teatralną, otoczył opieką terenowe sceny teatralne, teatry lalkowe.
Stanisław Ligoń był prezesem Związku Zawodowego Artystów Plastyków w Katowicach, działał w Radzie Muzealniczej przy tworzącym się Muzeum Śląskim.
Był aktywnym radiowcem. Po raz pierwszy stanął przed mikrofonem 25 grudnia 1927 roku. Prowadził stałe audycje: Bery i bojki, Przy sobocie po robocie, Co niedziela u Karlika brzmi pieśniczka, gro kapela. Kontynuacją tych audycji w latach 50. była Radiowa czelodka. Posługiwał się spolszczoną gwarą śląską. W styczniu 1934 roku został dyrektorem katowickiej rozgłośni Polskiego Radia. Koncentrował się na audycjach regionalnych i satyryczno-politycznych skierowanych przeciwko hitlerowskiej propagandzie.
1 września 1939 roku wyjechał do Warszawy, stamtąd do Lublina i wraz z falą odwrotową kierował się do granicy węgierskiej. Poprzez Węgry, Jugosławię, Cypr i Turcję dotarł do Palestyny i zamieszkał w Jerozolimie. Działał tam na rzecz żołnierzy polskich i uchodźców cywilnych na Bliskim Wschodzie. Pisał, prowadził audycje radiowe, wydał skróconą edycję "Berów i bojek" oraz szkice "Śląska Ojczyzna".
Zmarł w Katowicach 17 marca 1954 roku. Jego pogrzeb stał się manifestacją dziesiątków tysięcy mieszkańców Śląska.
W 1981 roku "Bery i bojki śląskie" doczekały się wydania książkowego.Ło kunszcie łosprowianio wiców
O górniku słów kilka i o tym, jako jest z mężów nojlepszym
Dioboł się łożenił
Krótko mówiący świadek
Ło Pistulce
Babsko kuracyjo
Mioł szcęści
Ło dobrym wychowaniu - słówek pora
Jak się zachować na weselu
Gowa
Cłowiek
Opis świni
Opis konia
Krowa
„Zymftowy” kot
Jak powstała moda?
Dioboł w biedaszybie
Z gruby, huty, werku i inkszej przejętej roboty
Dioboł w kopalni
Ło banie i baniorzach
Ło dochtorach, aptykorzach i jeich łofiarach
Ło sądach, sędziach i jeich kundmanach
Ło gónie i myśliwcach
Ło wojokach i kasarni
Z małżynskich miodów, ło dziołchach, niewiastach i teściowych
Nasze skrzoty i najduchy
Ło szkole, szkolorzach i rechtorach
Wczasy… wczasy
Ło buksach, chacharach i inkszych miglancach
Ło dziadach i inkszych smykach
Bery cienkie i rube, chude, tłuste i spod frópa
Z UTWORÓW NIE DRUKOWANYCH
Bieda w biedaszybie
W niedziela przy żeleźnioku
Na wycieczce w Tychach - Gustlik warzy piwo, Karlik klyci bery a Haźbietka śpiewo
Kiep ten, co więcej daie, niźli może
Stanik bydzie górnikiem
Juliusz Ligoń (ur. 23 lutego 1823 w Prądach, zm. 17 listopada 1889) - śląski działacz społeczny, publicysta i poeta, dziadek Stanisława Ligonia, ciągle prześladowany.
Juliusz Ligoń urodził się w rodzinie kowala w folwarku księcia Adolfa Hohenlohe-Ingelfingen w Prądach (obecnie gmina Koszęcin). Szkołę ukończył w Strzebiniu. W wieku 18 lat otrzymał pracę kowala w Chorzowie (Królewskiej Hucie).
W roku 1848 gdy Śląsk dotknęła klęska głodu, Juliusz Ligoń zorganizował polską pomoc charytatywną dla poszkodowanych. Następnie założył "Komitet pomocy polskiej" oraz "Polskie Konsum", które można określić jako pierwszą organizację o charakterze spółdzielczym. W roku 1851 został zwolniony z pracy, co zmusiło go do przeniesienia się do huty „Andrzej” w Zawadzkiem, gdzie ze swoją żoną zamieszkał przy ul. Wajdy. Kilka lat później, w roku 1858 założył „Kółko Czytelnicze”. W ramach działania w kółku pisał poezję i artykuły dla prasy. W roku 1869 założył „Towarzystwo Pożyczkowe” na potrzeby Kółka, także umożliwiające pobieranie pożyczek polskim robotnikom. Rok później ponownie został zwolniony za szerzenie antyniemieckiej propagandy. Następnie rozpoczął działalność w założonym przez Karola Miarkę Kółku Towarzyskim. W 1870 roku został zmuszony do wyjechania do Chorzowa, ponieważ za działalność antyniemiecką groziło mu zwolnienie z pracy bez prawa do emerytury. Od 1877 roku był członkiem Towarzystwa Wzajemnej Pomocy.
Przez całe życie był szykanowany za swoją propolską działalność, nie mógł podjąć stałej pracy zarobkowej, skonfiskowano mu jego biblioteczkę, przeprowadzano często rewizje i nakładano wysokie kary finansowe, przez co żył w wielkiej biedzie razem z żoną i sześciorgiem dzieci. Zmarł po ciężkiej chorobie 17 listopada 1889 roku.
Jego pierwszy wiersz został opublikowany w Gwiazdce Cieszyńskiej 19 czerwca 1858 roku. Później publikował w Przyjacielu Ludu.
Synem Juliusza był poeta Jan Ligoń a wnukiem pisarz Stanisław Ligoń.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz